Een trauma, dat klinkt als een heel groot woord, maar eigenlijk hebben we ze in meer of mindere mate allemaal. Soms zelfs zonder dat we het weten. Maar ook trauma’s die zo klein zijn dat we ons er niet van bewust zijn, kunnen diepe groeven maken. Symptomen die daaruit ontstaan kunnen ons belemmeren in ons welzijn. Of ze komen op bepaalde momenten aan de oppervlakte, zoals oorlogstrauma’s begin mei. Door je trauma aan te gaan, kun je je leven verlichten. En daarvoor ben je nooit te oud.
Verwonding, dat is de Griekse betekenis van het woord ‘trauma’. Met een trauma bedoelen we een lichamelijke of psychische beschadiging, die we in het laatste geval ook wel psychotrauma noemen. Volgens de DSM (het handboek voor psychische stoornissen dat wereldwijd wordt gebruikt om diagnoses te stellen) kan een trauma ontstaan als jij of een naaste wordt ‘blootgesteld aan een feitelijke of dreigende dood, ernstige verwonding of seksueel geweld’. Of als je van zoiets getuige bent. Janine van Empel en Margot de Hoest begeleiden mensen met het doorleven van trauma’s. Zij stellen dat een traumatische gebeurtenis niet per se zo heftig hoeft te zijn. Een trauma kan heel groot maar ook heel klein zijn. Janine: “Naar mijn idee is een trauma een overweldigende ervaring waarbij je op dat moment niet in staat bent bent om daar op een goede manier op te reageren. Als je klein bent en je vader schreeuwt plotseling tegen je, waarvan jij enorm schrikt, kan dat al een trauma zijn.”
Traumatische gebeurtenis
Margot: “Omdat een traumatische gebeurtenis zo overweldigend is, wordt er een overlevingsmechanisme ingeschakeld. Dat helpt je letterlijk om te overleven. Dat is dus niet negatief, integendeel: het is een mooi stukje natuur dat in ons zit, en ervoor zorgt dat we de pijn en de heftigheid van een trauma niet direct voelen. Op het moment dat je eraan toe bent kun je kleine stapjes maken om het trauma te doorleven. ”Maar soms lukt dat niet. Soms zijn de omstandigheden er niet naar of is ons trauma zo groot dat we het niet kunnen of durven te doorleven. Dat kan allerlei lichamelijke en psychische klachten veroorzaken die je leven helemaal kunnen ontregelen. Omdat wat iemand als trauma ervaart voor iedereen verschillend is, lopen de symptomen van een onverwerkt trauma ook enorm uiteen. Sommigen zijn heel duidelijk te herleiden naar de traumatische gebeurtenis, zoals het herbeleven van de nare herinnering (in dromen), of je deze juist niet kunnen herinneren, en het vermijden van gedachtes, situaties of gevoelens. Andere symptomen zijn wat ‘vager’, zoals een vergrote alertheid of prikkelbaarheid, moeite met concentreren, een laag zelfbeeld of ingeslopen patronen. Deze klachten kunnen kort na de traumatische gebeurtenis ontstaan, maar ook pas jaren later. Het kan zo zijn dat we ons niet bewust zijn van ons trauma, tot een nieuwe gebeurtenis ons trauma raakt en we weer in de overlevingsstand schieten.
Oude wonden
Begin mei herdenken we de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en staan we stil bij onze vrijheid. De ouderen van nu hebben bijna allemaal op een of andere manier te maken met trauma’s van de (Eerste en) Tweede Wereldoorlog. Ze hebben deze zelf meegemaakt of kennen de verhalen van hun ouders. Ook mensen die zijn opgegroeid met getraumatiseerde ouders kunnen – zonder dat ze dat zelf weten – trauma’s bij zich dragen. Bijvoorbeeld doordat ze gedrag van hun ouders dat voortkwam uit het overlevingsmechanisme hebben overgenomen. Janine licht toe: “In tijden van oorlog hebben mensen geen tijd om te voelen, ze zijn letterlijk aan het overleven. Hun overlevingsmechanisme helpt ze daarbij. Voor veel vrouwen die de oorlog hebben meegemaakt houdt dat in: sterk zijn, voor het gezin zorgen, en naast vrouw ook man zijn, want veel raakten (tijdelijk) de bescherming van hun man kwijt. Als zo’n overlevingsmechanisme niet uitgaat - en dat gebeurde vaak, want deze generatie is niet zo van het praten en verwerken en daardoor werden veel dingen weggestopt - blijft iemand dit de rest van zijn/haar leven doen. Kinderen kunnen dit patroon als voorbeeld zien en overnemen.”
Trauma doorleven
Alles wat je meemaakt in je leven en niet verwerkt, blijft in je aanwezig. Daarvan ben je je misschien niet bewust, maar het is er wel. Het is dus niet zo gek dat je pijn geraakt wordt begin mei, of door de oorlog in Oekraïne. Je oude wonden worden dan als het ware een beetje opengekrabd. Door je trauma aan te gaan, kun je je leven verlichten. Als je merkt dat je ergens door geraakt wordt en je moeite hebt daarmee om te gaan, ga dan eens op zoek naar een therapeut die je daarmee kan helpen, is het advies van Janine en Margot. Zelf werken zij met ‘The Journey Method’ van Brandon Bays (de Helende Reis). Margot: “Alleen praten of jezelf trucjes aanleren is niet genoeg. Met ‘The Journey Method’ kun je je op een milde manier van oude pijn ontdoen. “Maar”, zo zegt Janine, “Er zijn ook veel andere methoden die goed werken. De belangrijkste voorwaarde is dat je je veilig voelt bij een therapeut. Veel mensen hebben het over trauma’s verwerken, maar dat wekt de indruk dat iets klaar moet zijn. Ik noem het daarom liever aangaan en doorleven, het doorvoelen is al helend en maakt dat je de pijn die je hebt ervaren erkent en dat de klachten of je gedrag begrijpt. Daarna kun je voelen dat het beter met je gaat en dat je meer grip hebt. Daarvoor ben je nooit te oud.”
Vief tipt:
Merk je dat er begin mei of door de oorlog in Oekraïne oud zeer naar boven komt? Janine en Margot begeleiden je graag met het aangaan van je trauma. Ook een andere therapeut of methode kan je helpen. Vraag eens in je omgeving of iemand een goede therapeut kent, of vind er zelf één via Vind een therapeut.nl
