3 x grootmoeders tips tegen winterkwaaltjes: waar of niet waar?

‘Verkouden? Leg een gesneden ui naast je in bed. Keelpijn? Een lepeltje honing doet wonderen.’ Ondanks dat we bij kwaaltjes tegenwoordig het internet vaak om raad vragen, hechten we toch ook nog wel aan ‘grootmoeders tips’. Misschien wel terecht, want ze gaan niet voor niets al eeuwenlang van mond tot mond.

Zonder afbreuk te doen aan de wijsheid van grootmoeders, nemen we een aantal van die tips onder de loep. Zeker nu het griepseizoen weer is geopend. Welke tips tegen (winter)kwaaltjes en klachten helpen wel, en welke niet?

1. Honing helpt tegen keelpijn

De wondere werking van honing gaat al heel lang terug. De oude Egyptenaren gebruikten het zowel bij het bakken van koek, als bij het balsemen van mummies. Gezellig, bij de thee. Maar, het kan nog gezelliger. Doordat bacteriën niet goed gedijen in honing, werd het goedje veel gebruikt bij de verzorging van wonden - en niet eens zo heel lang geleden. Lokale verplegers in China gebruikten honing tot in de Tweede Wereldoorlog gemengd met varkensvet als wondzalf. Terug naar de keelpijn. De antibacteriële werking van honing doet een pijnlijke keel zeker geen kwaad, maar de echte werking zit ‘m in het smeren van de keel, met honing. Die heeft een zogenaamde filmende werking, waardoor de geïrriteerde slijmvliezen tijdelijk worden bedekt en verzacht. Inderdaad, tijdelijk. Het geneest de oorzaak van het hoesten wellicht niet, maar het kan er net wel voor zorgen dat je een beetje rustig kunt inslapen. En, ook leuk als er een kuchend kleinkind komt logeren: uit twee studies waarin de werking van honing werd vergeleken met de werkzame stof in veel hoestdranken, kwam naar voren dat de boekweithoning meer effect had dan het kunstmatig samengestelde medicijn. Altijd handig om honing in huis te hebben dus.

2. Urine helpt tegen wintertenen

Dit is er eentje waarvan je op voorhand hoopt dat-ie niet waar is. We houden je nog even in spanning door te beginnen met een stukje theorie over de klacht zelf. Winterhanden en -tenen, ook wel perniones genoemd, ontstaan zoals het woord al zegt, in de wintermaanden. Doordat kleine bloedvaatjes in de huid niet snel genoeg reageren op temperatuurverschillen, raken ze ‘van slag’ en worden niet wijder als het koud wordt. Hierdoor kan het bloed niet goed doorstromen naar je tenen en handen, hoopt het op en beschadigt de bloedvatwand. Dit zie je terug aan rode en paarse vlekken op de huid met bijbehorende pijn, jeuk en zwellingen tot gevolg. Tot zover de theorie. Belangrijker: wat kun je eraan doen? Een veel gegeven tip is het gebruik van urine op de handen en voeten. Even los van hoe je dat doet (tipje: een wattenstaafje in een bakje urine dippen gaat makkelijker dan creatief zijn met de ochtendstraal), ligt de reden hiervoor waarschijnlijk in het feit dat urine veel ammoniak bevat. De werking is nooit bewezen, maar… je kunt het proberen. De tip wordt niet voor niets zoveel gegeven. Dat geldt trouwens ook voor het gebruik van een aardappel. Ja, dat lees je goed. Leg de schil op de pijnlijke plek en trek daarna een sok of handschoen aan. Hard bewijs voor de geneeskrachtige werking van de pieper is er niet, maar niet geschoten is altijd mis. Tot slot vonden we nog de volgende tips tegen wintertenen waar je waarschijnlijk niet meteen aan denkt, maar die wellicht de moeite waard zijn om te proberen. Let op, wetenschappelijk bewezen zijn ze niet, maar degenen die de tips gaven, hadden er veel baat bij.

• Voetenbadje met maizena. ‘Goed warm water, half pakje maizena toevoegen, 20 minuten blijven zitten.’
• Insmeren met Vicks. ‘Werkt verkoelend en tegen de jeuk. Wondermiddel!’
• Insmeren met Vaseline. ‘De petroleum in vaseline houdt de huid lekker soepel. Hierdoor is de huid makkelijker te bewegen en minder gevoelig.’
• Hete Surinaamse sambal op je tenen smeren. ‘Laat dit een half uur intrekken en indien nodig een paar dagen herhalen.’
• Verwarmde verse paardenmest. ‘Verwarm verse paardenmest en ga daar met je voeten 15/20 minuten in. Afspoelen met lauw water, geen zeep gebruiken. Werkt voor een langere tijd. Denk eraan: paardenmest bestaat uit verteerd gras en kruiden.’

3. Boter helpt bij een verstopte neus

Wij dachten inderdaad ook dat het spreekwoord is dat boter op je hoofd zit, maar in dit geval gaat het toch echt om boter om je neus. Als deze verstopt is, tenminste. Dit kan veroorzaakt worden door een neusverkoudheid, allergische prikkel of door het inademen van stoffen als vuur, wierook, parfum, luchtverfrisser of verflucht. Ook de overgang van een koude buitenlucht naar een warme binnenruimte én fysieke activiteiten zoals sporten, intensief wandelen of fietsen, kunnen zorgen voor prikkels in de neus en zorgen voor klachten als nasaal praten, een loopneus, kriebel, een druk in de neus en bijholtes, veel niezen en minder reukvermogen. Neusspray kan tijdelijk helpen (pas op met het langdurig gebruik daarvan), maar wij vonden een aantal andere en bovenal originele oplossingen, wederom in de categorie: niet wetenschappelijk bewezen, maar voor sommigen een uitkomst.

• Boter rondom je neus smeren. ‘Al generaties lang wordt in onze familie boter op de neus gesmeerd voor het slapengaan. Gewoon een ouderwets pakje bakboter, klein stukje afsnijden en op en rond je neus smeren.’
• Naast een ui slapen (ook leuk als je je partner een keertje zat bent): ‘Als je een verstopte neus hebt, dan moet je een ui in je kamer neerleggen als je gaat slapen.’
• Wrijf met je tong over je gehemelte. ‘Ga met je tong over je gehemelte tot je jeuk krijgt, duw dan (niet overdreven hard maar ook niet zacht) op het bovenste van je neus, dus tussen je wenkbrauwen. Doe dit 20 seconden. Je neus is nu vrij!’
• Knoflook in de neus. ‘Doe een teentje knoflook in beide neusgaten nadat je je neus gesnoten hebt! Laat 5 minuten erin zitten en het snot is er makkelijk uit te halen.’

Omdat voorkomen natuurlijk beter is dan genezen: dit kun je doen om de kans op een verstopte neus te verkleinen.

• Vermijd inademen van vervelende stoffen (roken, meeroken, uitlaatgassen en schoonmaakmiddelen) door een masker te dragen als dat kan.
• Voorkom huisstofmijt (beperk de vochtigheid in huis en stofzuig regelmatig).
• Vermijd huisdieren (zeker als je er allergisch voor bent: aai de dieren niet, en doe je dat toch? Was dan bij thuiskomst grondig je handen).

Extra tip: Koorts moet je eruit zweten

Ook een mooie: ondanks dat je gloeit van de koorts, zou nóg meer warmte opzoeken de koorts kunnen verdrijven. Anders gezegd: ga onder een zo dik mogelijk dekbed liggen, en zweet tot je een ons weegt. Of de koorts verdwenen is, in dit geval. De oudere generaties kennen deze aanpak wellicht nog wel als ‘de zweetkuur’: (meer) koorts opwekken met wollen dekens, glas grog en een kruikje erbij en zweten maar. Klinkt op zich niet slecht - wel warm - maar we moeten je teleurstellen: er is geen enkele aanwijzing gevonden dat het verder opdrijven van je lichaamstemperatuur helpt de griep uit je lichaam te verdrijven. Maar, laten we onze oma’s wat credits geven: dat koorts een gezonde afweerreactie van het lichaam tegen ziektekiemen is, is op zich geen gekke gedachte. En zeker als je niet meteen een greep in de medicijnkast wil doen, kun je het zweten zeker overwegen - maar misschien iets minder fanatiek dan onze grootouders.